Organ Nakli Neden Önemli?
Organ nakli, 20. yüzyılın son çeyreğinde tıbbın insanlık için geliştirilen bir mucizedir. Organ nakli, işlevini yerine getiremeyen organları, başka sağlıklı organlar ile değiştirmeyi sağlayan cerrahi bir işlemdir. Başta böbrek olmak üzere, karaciğer, kalp, kornea, pankreas ve ince bağırsakları çalışamaz olan insanların bu organları yerine çalışan bir organ konmasına “organ nakli” denir.
Böbrek ve karaciğer nakilleri canlı vericilerden olabildiği gibi, tercihen beyin ölümü ile hayatını kaybeden insanların bağışlanan organlarıyla da gerçekleştirilebilir. Ancak kalp gibi diğer organ nakilleri ise sadece beyin ölümü sonucu bağışlanan organlarla olabilir.
Organ yetmezliği sinsi bir hastalıktır. Bir organın yetmezliğinde, o organın fonksiyonlarının kabaca %90’ı bozuluncaya kadar, hastada bir belirti görülmez. Ancak daha da fazla bozulma halinde o organın fonksiyonuna ait belirtiler görülmeye başlanır. Zaten de o zaman organ nakli dışında bir tedavi seçeneği yoktur. Böbrek yetmezliği olan hastaların her ne kadar diyaliz gibi hayat kurtarıcı bir yöntemleri varsa da, diyaliz hiçbir zaman gerçek bir böbreğin yerini tutamaz. Böbrek nakli 24 saat devam eden bir diyaliz, yani vücutta oluşan atık maddelerin süzülmesi olayıdır. Ayrıca, böbreklerin atık maddeleri süzme dışında da kan yapıcı ve hormon salgılama gibi birçok fonksiyonu da vardır. Bu nedenle organ nakli hastalıklı bir kişinin yeniden sağlıklı, sosyal, üretken bir kişi halene dönüşmesine olanak sağlar.
Böbrek Nakli Nedir?
Böbrek nakli, son dönem böbrek yetmezliği olan hastaların tedavisinde altın standart olup, bilinen en iyi tedavi şeklidir. Böbrek nakli hayat kalitesini düzeltmek için en etkili tedavi seçeneğidir. Belirli bir süre, belki de yıllarca makineye bağlı olarak yaşam mücadelesi veren, ancak kısıtlı sıvı ve katı tüketmelerine izin verilen, seyahat özgürlükleri ellerinden alınmış ve bu bağlamda iş, aile ve sosyal hayatları kısıtlanmış bu kişiler uygun böbrek bulma ve nakil sürecine girerler.
Böbrek nakli büyük bir ameliyattır. Bu ameliyatın büyüklüğü ameliyatın zorluğundan değil, hastanın kendi hastalığından dolayıdır. Diyalize giren hastaların ameliyat riski normal bir insana göre daha fazladır. Ancak diyalize girmek veya diyalizde devam etmek daha da risklidir. Canlı vericiden yapılan nakiller programlı ameliyatlar olduğundan ameliyata girecek hasta çok iyi hazırlanır. Bu nedenle ameliyat riski oldukça düşüktür.
İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi’ndeki ekibimizin gerçekleştirdiği nakil ameliyatlarından hiçbirinde hasta kaybı yaşanmamıştır. 26 yılda gerçekleştirilen yaklaşık 2000 nakil işleminde 1 yıllık başarı oranı %99,9’dur. Donör olacak kişiler, Böbrek Nakli Merkezimizde Oldukça detaylı taramalardan geçirildikten sonra nakil işlemine karar verilir. Bu incelemelerde çok erken safhada mevcut başka hastalıkları saptayarak verici adaylarının geç kalmadan iyileşmelerine destek olduk.
Nakil Ameliyatından Sonra Nelere Dikkat Edilmelidir?
Ameliyat sonrası alıcı ve verici, sağlıklı bir insan ne yapması gerekiyorsa onu yapmalıdır. Bu süreçte bol spor, bol sıvı tüketimi, kilo almama, tuzsuz yeme ve sigara gibi zararlı alışkanlıklardan uzak durmak hayati önem arz eder. Alıcı bunun dışında ilaçlarını düzenli kullanmalı ve kontrollerine düzenli gitmelidir.
Son Dönem Böbrek Yetmezliğinin Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Son dönem böbrek yetmezliği dendiğinde artık böbreklerin işlevinin %90’ından fazlasını kaybettiğini anlıyoruz. Bu durumda böbreğinin görevini üstlenecek bazı tedavi yöntemleri gerekiyor. Elbette böbrek yetmezliği olan hastalar bu açıdan diğer hastalara kıyasla daha şanslılar. Çünkü kalp, karaciğer gibi diğer organ yetmezliği bulunan hastaların diyaliz gibi bir şansları olmuyor. Bu hastalar organ bulamadıkları takdirde kısa süre içinde hayatlarını kaybediyorlar. Halbuki böbrek yetmezliği olan hastalar diyaliz yöntemlerinden biri ile yaşamlarını bir şekilde idare etmekteler.
Bu diyaliz yöntemleri ya bir makineye bağlı olarak, genellikle haftada 3 gün dörder saatten yapılan hemodiyaliz ya da karın içine bir boru ile sıvı verilip alınarak yapılan periton diyalizi ile uygulanır. Ya da, bu hastalar tüm dünyada da bu diyaliz yöntemlerine göre her açıdan daha üstün olduğu kabul edilen böbrek nakli ile tedavi edilirler.
Böbrek Naklinin Üstünlükleri Nelerdir?
Böbrek nakli sonrası bu sağlıklı insanlar gibi normal yaşamlarına döndükleri gibi, yaşam süreleri de sağlıklı insanlara benzer uzunlukta olur. Böbrek nakli diyaliz yöntemlerine göre daha kaliteli bir ömür sunar. Ayrıca, gıda tüketimindeki ve seyahat sınırlamaları da ortadan kalkar. Bu insanlar artık çalışabilir ve tüketici olmaktan çıkıp üretici pozisyonuna geçebilir, aile kurabilirler. İster kadın ister erkek olsun, diyalize girerken çocuk sahibi olma yeteneği azalmışken, nakil sonrası bu yeteneklerini yeniden kazanabilirler.
Böbrek ve organ naklinde esas olan beyin ölümü ile ölen insanlardan bağışlanan organlar ile nakil yapılmasıdır. Ülkemizde ve dünyada bu yolla yapılan nakiller sınırlı olduğundan canlı vericili nakil yöntemi ön plana geçmiştir. Ancak, böbrek nakli yapılabilmesi için kan grubu uyumu şarttır. Ülkemizde kan grubu uyumsuz nakil yasal olmadığı için, böyle durumlarda ülkemizde ilk defa böbrek nakli ekibimiz tarafından uygulanan çapraz nakil yöntemi tercih edilebiliyor.
Çapraz Böbrek Nakli Nedir?
Canlı akraba vericisi olan 2 aile kan grubu uyumsuzluğu ya da “cross-match” denen uyum testinin bozukluğu nedeniyle böbrek nakli olamaz. Bu iki aileyi tanıştırarak aşağıda şekilde gösterildiği gibi her iki vericinin ameliyatını aynı anda başlamak üzere değiştirmek mümkün. Yani A vericisinin böbreğini B alıcısına, B vericisinin böbreğini de A alıcısına nakletmek. Bu yolla her iki hastayı da sağlığına kavuşturmak da mümkün olabiliyor.
Çapraz nakil ilk defa Kore’de yapıldı ve dünyada popüler olmaya başladı. Şu anda İskandinav ülkelerinde, Belçika, Kanada ve ABD’de uygulanıyor. Bu yöntem Türkiye’de ilk defa İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi Organ Nakli ekibimiz tarafından uygulanmaya başladı.
İkili çapraz nakil işlemi ile beraber üçlü ve dörtlü çapraz nakil işlemi de ilk defa İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi Böbrek Nakli ekibimiz tarafından gerçekleştirildi.
Böbrek Nakli Olacak Kişilere Öneriler!
Böbrek nakli ameliyatları diyalize giren her hastanın hayallerini süsler. Belirli bir süre, belki de yıllarca makineye bağlı olarak yaşam mücadelesi veren; ancak kısıtlı sıvı ve katı tüketmesine izin verilen, seyahat özgürlüğü elinden alınmış, iş, aile ve sosyal hayatı kısıtlanmış olan ve merkezimize başvuran bu hastalara yardımcı olabilmek amacıyla zorunlu olarak canlı verici ağırlıklı bir program yürütmek elbette büyük bir sorumluluk. Her ne kadar alıcı için canlıdan böbrek almak daha iyi olsa da, en azından biz organ nakli cerrahları için bir yerine iki ameliyat yapmak, hiçbir hastalığı olmadan sadece sevdiği bir insana hayat vermek için büyük bir fedakarlıkta bulunan insanı ameliyat masasına almak büyük bir sorumluluk gerektiriyor.
İster canlı vericili olsun isterse kadavra vericili, böbrek naklinin sonucunun mükemmel olması için gereken her şey yapılmalıdır. Bu nedenle nakil işlemine karışan herkes tam donanımlı olmalıdır. Kadro olarak güçlü, bilgili ve deneyimli bir cerrahi ekip, böbrek nakli konusunda cerrahi ekip ile uyumlu bir nefroloji grubu gereklidir. Hastaların dikkat etmesi gereken en önemli şartlardan biri sayıca güçlü olduğu kadar, deneyimli ve uyumlu bir böbrek nakli ekibi olmasıdır. Bu ekip 24 saat boyunca hastalar ile ilgilenecek şekilde organize olmalıdır. Çünkü organ nakli tek başına yapılacak bir ameliyat değildir. Ayrıca organ nakli sadece cerrahi ekibin de yaptığı bir tedavi şekli değildir. Hastanenin diğer branşlardaki tüm hekimlerinin de katkısının olduğu bir tedavi yöntemidir. Kardiyolojiden girişimsel radyolojiye; enfeksiyon hastalıklarından ürolojiye kadar hastanenin donanımı mutlaka sorgulanmalıdır.
Kadavradan Böbrek Nakli Nasıl Yapılır?
Her ne kadar organ nakli deyince akla beyin ölümü sonrası bağışlanan organ nakli olsa da ülkemizde maalesef bu türden organ nakli sayısı çok yetersiz. Batı ülkelerinde beyin ölümü sonrası bağış genelde milyon nüfus başına 25 - 30 arasındayken, maalesef ülkemizde Sağlık Bakanlığı’nın son yıllardaki olumlu çabalarıyla milyon nüfus başına 4’e ulaştı. Bunun sonucu olarak, Batı ülkelerinde yapılan böbrek nakillerinin %70’i beyin ölümü sonrası bağışlanan organlardan yapılmaktayken, ülkemizde bu oran maalesef yıllara göre değişmekle birlikte %20-30 arasında kaldı.
Aile bağlarının kuvvetli olduğu ülkemizde, sevdikleri insanların yaşam şartlarını gören yakınları, yakınları için gönülden organ bağışına başvurmaktalar. Her ne kadar tek böbrekle kalmanın verici için hiçbir sakıncası olmasa da, bu işlem gerek psikolojik gerekse de fizyolojik olarak büyük bir fedakarlık gerektirir. Verici ameliyatı da, vericiye hiçbir zararın olmaması ilkesine bağlı olarak, biz cerrahlar için de oldukça stresli bir ameliyattır.
Ülkemizde yılda 3 binin üzerinde böbrek nakli ameliyatı yapılır. Canlıdan böbrek nakli için gerekli her türlü yenilik ve modifikasyon uygulanır. Laparoskopik (kapalı) yöntemle böbrek çıkarmak, çapraz böbrek nakilleri bunlardan bazılarıdır. Merkezimizde yine ilk olarak ekibimiz tarafından başlatılan laparoskopik (kapalı) yöntemle böbreğin çıkarılması işlemi uygulanır. Bu sayede vericilerin iyileşme süreleri kısalır.
Hastanemizin; yoğun bakım servisi deneyimli ekiplerden oluşturulmuş olup, beyin ölümüne ve organ bağışına çok duyarlı kişiler ile birlikte çalışılır. Yoğun bakım servisimizde beyin ölümü tanısı almış kişilerin aileleriyle konuşan organ nakli koordinatörümüzün organ bağışı için olur alma oranı da oldukça yüksektir. Bu avantajlardan kadavra listemizde bekleyen hastalarımızda yarar görür. 1 yıl içinde 3 hastamız bu avantajdan yararlanarak sağlıklarına kavuşmuşlardır. Kadavra bekleme havuzumuz çok kalabalık olmadığından bizim listemizde kayıtlı olan vatandaşlarımız göreceli olarak daha fazla oranda kadavradan nakil olma şansına sahiptirler.
